Prvi put u Srbiji čućemo delo mladog savremenog afroameričkog kompozitora Karlosa Sajmona, nominovanog za Gremi nagradu i prve priznate afroameričke kompozitorke Florens Prajs, Koncert za klavir i orkestar, sa mladom britanskom zvezdom Dženibom Kane Mejson. Svi zajedno, ujedinjeni, kao uspomena na našu američku turneju 2014. godine, izvodimo i Sibelijusovu Drugu simfoniju.

Nominovan za nagradu Gremi 2023. godine, jedan od najtraženijih mladih američkih  kompozitora Karlos Sajmon (1986), piše ostvarenja u rasponu od koncertne muzike za velike i male ansamble do filmskih partitura, sa uticajima džeza, gospela i neoromantizma. Kao sin afroameričkog sveštenika, odrastao u porodici u kojoj se slušao samo gospel, Sajmon je izgradio specifičan umetnički izraz, duboko ukorenjen u potrazi za socijalnom pravdom i društvenom i rasnom jednakošću. Trenutno je rezidencijalni kompozitor Kenedi centra za izvođačke umetnosti u Vašingtonu, a često komponuje za Nacionalni simfonijski orkestar i Nacionalnu operu. Takođe je na poziciji predsedavajućeg kompozitora Bostonskog simfonijskog orkestra, prvog u 143 godine dugoj istoriji ovog ansambla. Njegova dela poručuju neki od najvećih simfonijskih orkestara SAD-a, među kojima su Njujorška i Detroitska filharmonija, Losanđeleska opera, kao i simfonijski orkestri Bostona i Filadelfije, i drugih.

Sudbina sada pobeđuje (2020) inspirisana je citatom iz Ilijade koji je u svojoj svesci 1815. godine zapisao Ludvig van Betoven.

Betoven je nastojao da prevaziđe veliki broj prepreka u životu, i da ih pobedi, uprkos svim svojim slabostima (…) Koji god je bio razlog za upotrebu baš tog citata, čini se da se na kraju predao sudbini. Sudbina sada pobeđuje.

Koristeći fluidnu harmonsku strukturu drugog stava Betovenove Sedme simfonije, komponovao sam muzičke signale koji prikazuju nepredvidljivu igru sudbine (…) nervozni akordi u deonicama gudača, koji se transformišu u magloviti oblak pokretnih pasaža, oslikavaju neizvesnost života koja lebdi nad nama… (K. Sajmon)

Delo je premijerno izveo Filadelfija orkestar sa Janikom Neze-Segenom, 26. marta 2020. godine, u filadelfijskom Kimel centru.

Američka kompozitorka, pijanistkinja, orguljašica i profesorka muzike Florens Prajs (1887-1953) ostala je zabeležena kao prva Afroamerikanka u istoriji čije se delo našlo na repertoaru jednog od najznačajnijih profesionalnih orkestara. U pitanju je Čikaški simfonijski orkestar, koji je 1933. godine izveo kompozitorkinu Prvu simfoniju. Prajs je napisala preko 300 dela: četiri simfonije, četiri koncertantna ostvarenja, kao i brojna horska dela, solo pesme, muziku za kamerne ansamble i solo instrumente.

Rođena je i odrasla u Litl Roku u državi Arkanzas, gde je zasnovala i sopstvenu porodicu. Međutim, usled učestalih rasnih incidenata na tom podneblju, koji su kulminirali linčovanjem jednog Afroamerikanca 1927. godine, Florens Prajs odlučuje da se sa porodicom preseli u Čikago, grad za koji se u najvećoj meri vezuje njena umetnička aktivnost.

Iako je muzičko obrazovanje Florens Prajs uglavnom bilo zasnovano na evropskoj tradiciji, njen stilski izraz uglavnom počiva na američkom idiomu i otkriva njene južnjačke korene. Pisala je prijemčivim muzičkim jezikom, koristeći zvukove i atmosferu savremenog urbanog društva. Pošto je bila posvećeni vernik, često je upotrebljavala muziku afroameričke crkve kao materijal za svoje aranžmane ili inspiraciju za stvaranje originalnih dela.

Koncert za klavir i orkestar u jednom stavu nastao je 1933. godine, a premijerno je izveden godinu dana kasnije, na Čikaškom muzičkom koledžu. Delo je ubrzo zaboravljeno, a orkestarske deonice razasute na nekoliko strana. Tek 2009. godine, ponovo su pronađene, delimično u kompozitorkinoj napuštenoj letnjoj kući, a delimično u jednoj aukcijskoj kući. Redakciju zasnovanu na pronađenim fragmentima nedavno je izdao G. Širmer, pokrenuvši čitavu lavinu izvođenja tokom protekle dve godine.

Simfonija br. 2 u De-duru, op. 43 finskog kompozitora Jana Sibelijusa (1865-1957) nastala je 1902. godine, a prvi put je iste godine izvela Helsinška filharmonija, pod upravom autora. Nakon premijere, kompozitor je preradio neke delove, pa je simfonija u finalnoj verziji izvedena u Stokholmu krajem 1903. godine. U Finskoj, ovo popularno delo je povezivano s borbom zemlje za nezavisnost, a često je nazivano i Simfonijom nezavisnosti, s obzirom na to da je napisana u vreme ruskih sankcija prema finskom jeziku i kulturi. Herojski i optimistični karakter prvog i četvrtog stava bili su upravo ono što je finskoj javnosti bilo potrebno tokom ruske represije. O Sibelijusovoj reakciji na ove komentare mnogo se govorilo: neki su tvrdili da nije imao nameru da pošalje bilo kakvu patriotsku poruku, dok su drugi verovali da je delo pisao misleći upravo na nezavisnost finske nacije. Prvo javno izvođenje Simfonije br. 2 pozicioniralo je Sibelijusa kao nacionalnog heroja, a kompozicija je ubrzo s velikim uspehom izvedena i u inostranstvu.

U skladu sa Sibelijusovom filozofijom o umetnosti simfonije, delo gotovo organski izrasta iz jednog motiva koji se pojavljuje na samom početku. Ovaj inicijalni motiv, koji se u različitim vidovima pojavljuje tokom čitave simfonije i predstavlja osnovu za najveći deo motivskog materijala kompozicije, formira i grandioznu dramsku temu finala. Simfonija br. 2, inače najpopularnija i najčešće snimana od svih sedam Sibelijusovih simfonija, ne oslikava slovensku atmosferu karakterističnu za prvu simfoniju, već je bliža evropskim muzičkim uzorima. Tako se autor i stilski i formalno polako udaljava od tradicije Čajkovskog i približava Bramsovom simfonizmu.

mr Asja Radonjić